اگر در بحث آزادانديشي به سخن رهبر معظم انقلاب عمل مي‌شد، وضعيت فرهنگي كشور اصلاح مي‌شد
عضو هيئت امناي دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم:اگر در بحث آزادانديشي نيز به سخن رهبر معظم انقلاب عمل مي‌شد، وضعيت فرهنگي كشور اصلاح مي‌شد. سيدعباس صالحي، عضو هيئت امناي دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، در خصوص اهميت كرسي‌هاي آزادانديشي گفت: مقام معظم رهبري 10 سال پيش فرمودند كه آزادانديشى در جامعه ما يك شعار مظلوم است، تا گفته مي‌شود آزادانديشى، عدهاى فورى خيال مىكنند كه بناست همه بنيان‌هاى اصيل در هم شكسته شود.
وي با ابراز تأسف از اين نوع برخورد افزود: متأسفانه سخن مقام معظم رهبري، تحقق پيدا نكرد با اينكه ايشان در اين 10 سال بارها و بارها در اين خصوص تذكر داده‌اند، ولي در حوزه فكر، اين اتفاق نيفتاده و كرسي‌هاي آزادانديشي به صورت جدي راه نيفتاده است؛ برخي از اتفاقات و جرياناتي كه در جامعه كنوني روي مي‌دهد، ناشي از همين كم‌توجهي در حيطه فرهنگي است.
عضو هيئت امناي دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم با اشاره به گلايه مقام معظم رهبري در خصوص مفاسد اقتصادي كه اگر آنچه من 10 سال پيش در خصوص مبارزه با مفاسد اقتصادي گفته‌ام انجام مي‌شد، اين اتفاقات در حوزه اقتصاد نمي‌افتاد، افزود: اگر در بحث آزادانديشي نيز به سخن رهبر معظم انقلاب عمل مي‌شد، وضعيت فرهنگي كشور اصلاح مي‌شد.
صالحي راه‌اندازي كرسي‌هاي آزادانديشي را مبتني بر تأمين مقدمات آن دانست و اظهار كرد: تا اين مقدمات حاصل نشود عزمي در اين مورد پيدا نخواهد شد؛ مشابه همان مفاسد اقتصادي كه تا عزمي نباشد، طبعاً اتفاقي نمي‌افتد، اينجا هم همين طور است، مقدماتي دارد كه تا آن مقدمات شكل پيدا نكند فرايند هم، فرايند رضايت‌بخشي نخواهد بود.
اين استاد حوزه و دانشگاه نخستين اصل در راه‌اندازي كرسي‌هاي آزادانديشي را عزم اجتماعي و ملي و پذيرش اجتماعي در فضاي عام در آنجايي كه بحث عمومي‌تر است، هم در فضاي خاص آنجايي كه بحث تخصصي‌تر است دانست و تصريح كرد: بايد زمينه‌اي فراهم شود تا افرادي كه صاحب فكر و انديشه‌اند، بتوانند آزادانه انديشه‌هايشان را مطرح كنند و دچار خودسانسوري و يا ديگرسانسوري نشوند، كه در اين صورت آزادانديشي در جامعه گسترش پيدا نمي‌كند.
وي در همين زمينه گفت: بايد امنيت روحي و رواني ايجاد شود تا افرادي كه اهل فكر و انديشه هستند بتواند فكرهايي كه دارند به راحتي عرضه كنند و به خاطر عرضه فكرهايشان في المجلس و بعدالمجلس مشكلي پيدا نكنند؛ تا وقتي اين فضا تحقق پيدا نكند طبيعي است كه اتفافي نمي‌افتد يا سرعت مطلوبش را ندارد؛ متأسفانه ما در اين قسمت هنوز مشكلات زيادي داريم.
عضو هيئت امناي دفتر تبليغات حوزه علميه قم با بيان اينكه يك بار به مناسبت كتابي كه مرحوم شيخ علي‌پناه اشتهاردي چاپ كرده بودند، نكاتي در حوزه علميه قم مطرح شد، مقام معظم رهبري به يكي از آقايان قم اظهار كرده بودند كه تا وقتي امثال شيخ علي‌پناه با آن سابقه طولاني علمي و اخلاقي، اين امنيت را نداشت كه يك حرف را بزند و چنين فضاي برايشان ايجاد شود چه كسي مي‌تواند نظريات نو را مطرح كند؛ پس اصل اول يك اجماع نظر و عزمي است كه بايد پديد آيد.
استاد حوزه علميه، دومين اصل در راه‌اندازي كرسي‌هاي آزادانديشي را، آموزش مهارت‌هاي گفت‌وگو دانست و گفت: برگزاري جلسات گفتوگوي علمي بين محققان و تمرين و ممارست در اين زمينه از ضروريات و مقدمات كرسي آزادانديشي علمي است؛ همان طور كه تحقيق و روش تحقيق، آدابي دارد، گفتوگوي علمي هم آدابي دارد، اگر به اين روش‌ها و آداب ملتزم نشويم به سرعت مي‌تواند به چالش‌هاي دروني و بيروني منتهي شود.
وي افزود: يكي از مشكلاتي كه در تربيت اجتماعي داريم اين است كه گفت‌وگو در بين انديشمندان ما نهادينه نشده است، هم در تحمل گفت‌وگو، هم در آداب گفت‌وگو؛ اين مشكل طبعاً در حيطه نخبگاني ظاهر مي‌شود؛ ممكن است احياناً كساني حرفي براي نوشتن داشته باشند، اما چون روش تحقيق نمي‌دانند، حرفشان بيرون نمي‌آيد، همين‌گونه كساني هستند كه حرفي براي گفتن دارند اما چون روش و آداب گفت‌وگو تعريف شده نيست، به سرعت به ضد خودش تبديل مي‌شود.
صالحي در اين خصوص ادامه داد: ما بايد مهارت‌هاي اجتماعي را در گفت‌وگو افزايش دهيم؛ صرف بيان همه مطالب به صورت پي در پي، به عدم تحمل عمومي بر نمي‌گردد، بلكه به دليل اين است كه مهارت‌هاي اجتماعي‌مان را در حيطه گفت‌وگو ارتقا نداديم، از آن ابتداي كار كه مباحثه در درون مدارس و دانشگاه‌ها بين خود دانشجويان و طلاب شكل مي‌گيرد تا وقتي كه به حد نخبگي مي‌رسد، بخشي از حوزه تربيت آموزشي بايد به تربيت و ارتقاي گفت‌وگو منتهي شود.
وي گفت: مراكز آموزشي حوزه و دانشگاه در حيطه آموزش و روش‌هاي كلاسيك وقت مي‌گذارند و اخيراً در حيطه روش تحقيق براي دانشجويان و طلاب برنامه گذاشته مي‌شود، اما در حيطه آموزش روش‌هاي گفت‌وگو و آداب گفت‌وگو، تحمل گفت‌وگو و جمع‌بندي گفت‌وگو كه به نتيجه برسد و عقيم نشوند كار جدي نمي‌كنيم به نظر مي‌آيد اين مشكلي است كه فرايند بحث كرسي آزادانديشي را عقيم كرده است و حداقل سرعت مطلوب را ندارد.
اين استاد حوزه و دانشگاه با بيان اينكه بخش زيادي از حيطه پژوهش‌هايمان در حوزه ديني و علوم انساني نظريه‌پردازي نيست، بلكه نوعي برگردان يا حداكثر حاشيه‌زني است، عنوان كرد: توليد انديشه به معناي دقيق و نظريه‌پردازي، در بين ما زياد نيست؛ يعني مي‌توان گفت كه عناوين‌مان متكثر است، اما نظريه‌پردازي‌مان متكثر نيست؛ بخش زيادي از حيطه كرسي آزادانديشي طبعاً معطوف به نظريه‌پردازي كلان يا نيم‌كلان است، اما اين اتفاق‌ها آنطور كه بايد و شايد در حيطه علوم انساني و اسلامي كمتر اتفاق افتاده است، خود اين موجب مي‌شود كه وقتي مي‌خواهيم تحقيق كنيم واقعاً چند نظريه جديد داريم كه مي‌خواهيم بياوريم روي ميز بگذاريم و داوري بكنيم؟ تعداد زياد نيست.
عضو هيئت امناي دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم چهارمين اصل براي راه‌اندازي كرسي‌هاي آزادانديشي را، ايجاد احساس خاص در برخي از نخبگان حوزوي و دانشگاهي دانست كه بحث در يك فضاي بسته و بدون نقد به حرمت فرد و نقد افراد مي‌انجامد و تشريح كرد: اين تصور كه خود را در معرض نقد گذاشتن، منتهي به بي‌حرمتي فرد يا نظريه مي‌شود باعث شده تا آنهايي كه عملاً حرفي براي گفتن دارند ترجيح دهند به يك طرفه گفتن فكر كنند نه به چند طرف گفتن، و يا در گفتوگوي انتقادي شركت كردن.
وي افزود: اما در محيط‌هاي علمي جديد، حرفي كه قابل توجه است وارد گردونه نقد مي‌شود و اين علامت احترام به يك نظريه و فرد است كه وارد نقد و گفت‌وگو شود؛ خيلي از حرف‌ها زده مي‌شود و بي‌توجه عبور مي‌كنند، اما حرف‌هايي كه مهم‌تر هستند وارد گفت‌وگو مي‌شود و اين احساس در جامعه علمي ما پديد نيامده است.
صالحي ورود برخي از بزرگان به عرصه نقد را لازمه ايجاد اين نگاه كه رسيدن به نقطه قابل قبول كه فكري كه وارد مرحله نقد مي‌شود علامت حرمت آن است نه بي‌حرمتي، دانست و تشريح كرد: با ورود بزرگان به اين عرصه، برخي از اين تابوها يا ممنوعيت‌هاي متوهم از بين مي‌رود و ورود آنها مي‌تواند به شكستن اين فضا كمك كند؛ اگر شخصيت‌هاي بزرگواري كه بالاخره در حيطه حوزه و دانشگاه شناخته شده‌اند، فضيلت و دانش علمي‌شان محرز است، حاضر شوند و انديشه‌هايشان را وارد نقد علمي كنند خود فرهنگي براي نسل آيده مي‌سازد كه نقد علمي نظرات نشانه حرمت به آن نظر بوده و به هيچ وجه بي‌حرمتي به آن نيست.