درك بومي از علوم انساني
5/8/1389
در ديدار نخبگان با رهبر انقلاب مباحث بسيار خوبي در باب علوم انساني مطرح گرديد كه به عقيده اين‌جانب عمل به آن‌ها مي‌تواند تحول حوزه و كرسي‌هاي درس علوم انساني در دانشگاه‌ها را به همراه داشته باشد. مباحثي هم كه از سوي نخبگان حوزه طرح و بحث شد به زعم رهبري عزيز مي‌تواند كارگشاي بسياري از مشكلات در حوزه علوم انساني باشد. رهبر انقلاب در اين ديدار گفتند كه «علوم انساني، علومي لازم و ضروري است به شرط اينكه براساس جهان‌بيني اسلامي شكل گرفته باشد.»
در اين زمينه بايد گفت كه عالمان علوم انساني براي جمع‌آوري اطلاعات به وضعيت انسان تحقق‌يافته در بخشي از جامعه غرب مراجعه مي‌كنند كه كاملاً با انسان شرقي تفاوت دارد. لذا علوم انساني غرب براي جوامع انساني شرق نافع نيست و چون تمام عالمان علوم انساني غربي با مباني سكولاريستي، اومانيستي و ماترياليستي به تفسير پديده‌هاي انساني مي‌پردازند، علوم انساني براي جامعه اسلامي و ديني كه مباني مذكور را قبول ندارد مضر هم هست.
ممكن است علوم انساني با مطالعه تجربي بتواند به فطرت مشترك انساني دست يابد و قانون عمومي و ثابتي را براي همه جوامع كشف كند اما عمده مطالعات علوم انساني در زمان و مكان خاصي تحقق يافته است. بنابراين نمي‌توان علوم انساني جامعه‌اي مانند غرب را براي جوامع شرقي پياده‌سازي كرد.
بنابراين قوانين علوم انساني غربي براي انسان شرقي و به خصوص انسان مسلمان، فايده‌بخش نيست و به همين دليل بايد علوم انساني بومي شود و بومي‌سازي علوم انساني ضرورت دارد. دانشمندان علوم انساني بايد رفتار و نهادهاي اجتماعي انسان ايراني را مطالعه كنند تا نظريه‌هاي علوم انساني براي جامعه ايران مفيد باشد.
براي جامعه اسلامي بايد علوم اسلامي انساني توليد كرد؛ يعني مطالعه ابعاد و ساحت‌هاي افعال اختياري و غير اختياري، جوانحي و جوارحي انسان‌ها در جامعه اسلامي با روش تجربي و مباني متافيزيكي اسلامي. ممكن است علوم انساني با مطالعه تجربي بتواند به فطرت مشترك انساني دست يابد و قانون عمومي و ثابتي را براي همه جوامع كشف كند اما عمده مطالعات علوم انساني در زمان و مكان خاصي تحقق يافته است. بنابراين نمي‌توان علوم انساني جامعه‌اي مانند غرب را براي جوامع شرقي پياده‌سازي كرد.
البته علوم انساني غرب براي جامعه غربي هم مفيد نيست و نتوانسته پاسخگوي جامعه اروپايي و آمريكاي باشد. اينجاست كه مي‌بينيم سال‌ها نظريه‌اي مورد توجه قرار مي‌گيرد و به آن پرداخته مي‌شود اما به يكباره محو مي‌گردد و منسوخ مي‌شود!
علوم انساني‌اي كه رهبر انقلاب بارها در كلام خود بدان اشاره داشته‌اند، همان علوم اسلامي انساني است كه مي‌تواند پاسخگوي شبهات و سؤالاتي باشد كه به گفته ايشان لحظه به لحظه توليد مي‌شود، بدون پاسخ مي‌ماند و جامعه انساني را درگير خود مي‌كند.